Integral Uzay Teleskobu, yıldızın gama ışınlarını yakaladı

Avrupa Uzay Ajansının (ESA) Integral Uzay Teleskobu, Dünya'ya yaklaşık 2 milyar ışık yılı uzaklıkta patlayan bir yıldızdan gelen gama ışınlarını tespit etti.

Yaşam 15.11.2023, 17:56 15.11.2023, 17:57
Integral Uzay Teleskobu, yıldızın gama ışınlarını yakaladı

ESA'nın açıklamasına göre, Dünya atmosferinin iyonosfer tabakasında etkili olan ve GRB 221009A adı verilen gama ışın patlaması, ESA'ya ait Uluslararası Gama Işını Astrofizik Laboratuvarı (Integral) tarafından tespit edildi.

Dünya'ya yakın yörüngelerde bulunan yüksek enerji tespit uyduları tarafından da kaydedilen patlamanın son derece parlak ve uzun süreli olduğu belirtildi.

"Süpernova" adı verilen büyük yıldız patlamalarından veya iki süper yoğun nötron yıldızının çarpışmasından kaynaklanan enerji yayılımlarına "Gama ışını patlamaları" adı veriliyor.

- GRB 221009A şimdiye kadar tespit edilen en parlak ve güçlü patlama

2002'de fırlatılan Integral'in, Güneş'ten kaynaklananlar da dahil, her gün gama patlamaları kaydettiği ancak 9 Ekim 2022'de Orta Avrupa yaz saatiyle 15.21'de tespit edilen GRB 221009A'nın diğerlerinden farklı olduğu vurgulandı.

Araştırmanın başyazarı, İtalya L’Aquila Üniversitesi araştırma görevlisi Mirko Piersanti, "Bu, muhtemelen şimdiye kadar tespit ettiğimiz en parlak gama ışını patlamasıydı." açıklaması yaptı.

Araştırmanın yazarlarından, Intergral'in IBIS teçhizatı (gama ışını görüntüleyici) başaraştırmacısı Roma Ulusal Astrofizik Enstitüsü üyesi Prof.Dr. Pietro Ubertini de "1960'lardan beri gama ışını patlamalarını ölçüyoruz ve bu şimdiye kadar ölçülen en güçlü değer." dedi.

GRB 221009A'nın şimdiye kadar ölçülenlerden 10 kat güçlü olduğu ve bu büyüklükteki gama patlamalarının Dünya'ya sadece her 10 bin yılda bir ulaştığı kaydedildi.

800 saniye süren gama patlamasının, Hindistan'daki şimşek dedektörlerini harekete geçirdiği ve Almanya'daki cihazların tespitiyle iyonosferde birkaç saat boyunca etkili olduğu belirtildi.

Yeryüzünden itibaren 50 ila 950 kilometre arasındaki atmosferin plazma adı verilen elektrik yüklü gazları içeren üst tabakası iyonosfer, 350 kilometre ve üstü, üst iyonosfer, alt kısmı da alt iyonosfer olarak adlandırılıyor.

- Gama ışın patlamasının etkileri, "Cang Hıng" uydusuyla da tespit edildi

Araştırmacılar, Çin-İtalyan ortak projesi olan, Güneş patlamalarının iyonosferdeki etkilerini ve depremler gibi sismik olayların iyonosferde yol açtığı değişiklikleri gözlemlemekle görevli "Cang Hıng" Sismo Elektromanyetik Uydusu'yla da (CSES) GRB 221009A'nın iyonosferde oluşturabileceği bozunumun izlenebileceğini düşünüyor.

Daha önce kaydedilen gama patlamaları sadece Güneş'in etkilerinin olmadığı gece saatlerinde, alt iyonosferde elektromanyetik değişikliklere yol açarken ve hiçbir durumda üst iyonosferde değişiklik oluşmazken, bilim insanları CSES ile ilk defa üst iyonosferde, GRB 221009A'nın etkisiyle oluşan güçlü ve yoğun bir iyonosferik sarsım tespit etti.

Öte yandan ESA'da Güneş fizikçisi olarak çalışan Laura Hayes, 2020'de yayımladığı araştırmasında, GRB 221009A'nın iyonosferin en alt kısımlarını da etkilediğini, bu tarzdaki bir etkinin sadece çok büyük Güneş patlamalarıyla oluşabileceğini belirtti.

Hayes, GRB 221009A'nın etkisiyle iyonosferin alt katmanının aşağıya doğru "indiğini", bunun düşük frekanstaki radyo dalgalarının iyonosfer ile yerkabuğu arasındaki sekmesi yoluyla tespit edildiğini kaydetti.

- Dünya'da daha önce yaşanan kitlesel yok oluşların nedeni yakın bir yıldız patlaması olabilir

Araştırmacılar, yaklaşık 2 milyar ışık yılı uzaklıkta bir galakside, dolayısıyla 2 milyar yıl önce meydana gelen bir patlamanın, Dünya'da bu kadar büyük etkiye neden olmasının, Samanyolu Galaksisi'nde meydana gelebilecek bir süpernovanın çok daha ciddi sonuçlar doğurabileceğini düşündürdüğünü vurguladı.

En kötü durumda, nispeten yakın bir patlamanın sadece iyonosferi etkilemekle kalmayacağı, aynı zamanda ozon tabakasına da zarar vererek Güneş'ten gelen tehlikeli ultraviyole radyasyonun Dünya yüzeyine ulaşmasına neden olacağı belirtildi.

Böyle bir etkinin, geçmişte Dünya'da meydana geldiği bilinen bazı kitlesel yok oluşların olası nedenlerinden olabileceği ancak bunu doğrulamak için çok daha fazla araştırmanın gerekli olduğu vurgulandı.

Araştırma, Nature Communications'da yayımlandı.

Yorumlar (0)
Yorum yapabilmek için lütfen üye girişi yapınız!
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Fenerbahçe 15 40
2. Galatasaray 15 40
3. Kayserispor 15 29
4. Trabzonspor 15 26
5. Beşiktaş 15 26
6. A.Demirspor 15 23
7. Antalyaspor 15 23
8. Kasımpasa 15 21
9. Rizespor 14 21
10. Hatayspor 15 18
11. Karagümrük 15 17
12. Ankaragücü 14 17
13. Başakşehir 15 15
14. Sivasspor 14 15
15. Gaziantep FK 15 15
16. Konyaspor 14 14
17. Samsunspor 15 14
18. Alanyaspor 15 14
19. Pendikspor 15 13
20. İstanbulspor 15 8
Takımlar O P
1. Eyüpspor 15 39
2. Kocaelispor 15 32
3. Göztepe 15 29
4. Bandırmaspor 15 26
5. Sakaryaspor 15 26
6. Bodrumspor 15 25
7. Gençlerbirliği 15 24
8. Ahlatçı Çorum FK 15 23
9. Keçiörengücü 15 19
10. Manisa FK 15 18
11. Erzurumspor 15 18
12. Ümraniye 15 18
13. Boluspor 14 16
14. Adanaspor 15 16
15. Şanlıurfaspor 15 14
16. Pendikspor 0 0
17. Tuzlaspor 15 13
18. Giresunspor 15 9
19. Altay 14 5
Takımlar O P
1. Liverpool 16 37
2. Arsenal 16 36
3. Aston Villa 16 35
4. M.City 16 33
5. Tottenham 16 30
6. M. United 16 27
7. Newcastle 16 26
8. Brighton 16 26
9. West Ham United 16 24
10. Fulham 16 21
11. Brentford 16 19
12. Chelsea 16 19
13. Wolves 16 19
14. Bournemouth 16 19
15. Crystal Palace 16 16
16. Nottingham Forest 16 14
17. Everton 16 13
18. Luton Town 16 9
19. Burnley 16 8
20. Sheffield United 16 8
Takımlar O P
1. Girona 16 41
2. Real Madrid 16 39
3. Atletico Madrid 15 34
4. Barcelona 16 34
5. Real Sociedad 16 29
6. Athletic Bilbao 15 28
7. Real Betis 16 26
8. Las Palmas 16 24
9. Getafe 16 22
10. Valencia 16 19
11. Rayo Vallecano 15 19
12. Deportivo Alaves 16 16
13. Villarreal 16 16
14. Osasuna 16 16
15. Mallorca 16 14
16. Sevilla 15 13
17. Cadiz 16 13
18. Celta Vigo 15 9
19. Granada 15 7
20. Almeria 16 4