İnsanlık Tarihinin En Eski Kültürü: Tespih

Tespih, Ortadoğu'da bir kültür niteliğinde günümüze kadar kullanılıyor ve gencinden yaşlısına birçok erkeğin en çok tercih ettiği aksesuar.

 

Milattan Önce Tespih

 

Tespihin tarihi, milattan önceye dayanmaktadır. Tarihi kaynaklar, o dönemlerde avcıların hayvanları avladıktan sonra hayvanın dişlerini ve boynuzunu ipe dizerek üzerlerine taktıklarını ve o dönemde bu tür tespihi takan kişilerin güçlü olduğu ve hayvan avlayabildiği anlamına geldiğini belirtiyor.

Ardından aynı dönemlerde söz konusu fikir değişti. İnsanlar tespihin onları kötülüklerden ve düşmandan koruduğuna inanarak, kolye ve bileklik gibi takmaya başladı.

 

Hindistan dinlerinde Tespih

 

Tespihin kullanımı Hindistan’daki farklı dinlerde de yaygındı. Onlar da milattan önce yaşayan insanlar gibi tespih yapımında kullanılan maddelerden yararlanmış ve tespihi aynı amaçla kullanmışlardır. Ancak tespihe farklı inançları da vardı ve ritüellerde farklı tespihler kullanmışlardır. Sonrasında ise Hindistan’ın değerli ve renkli doğal taş konusunda zenginliğinden faydalanan insanlar, doğal taşlarla tespih yapmıştır.

 

Hristiyanlıkta Tespih

 

Tarihi kaynaklara bakıldığında, tespihin Hristiyan dininde de kullanıldığı görülmektedir. Bu da bize bunun küresel bir kültür olduğunu gösteriyor. Hristiyanlarda özellikle Katolikler tespih kullanıyordu, tespihle yapacakları bir takım duaları bulunuyordu. Dua, "Selam sana ey tanrının en sevdiği kulu Meryem." diye başlıyordu ve bu duayı on kere tekrarlıyorlardı. Bunu da saymak için tespih kullanılırdı. Ayrıca dua sırasında tespih kullanılmasının duanın daha erken kabul olmasına yol açacağına inanıyorlardı.

İslam Dünyasında Tespih

 

Müslümanlar arasında tespihin özel bir yeri vardır. Her ne kadar Hz. Muhammed (S.A.V) döneminde tespih kullanılmasa da Müslümanlar arasında oldukça yaygın. İslam Peygamberi, her namazın ardından zikir ederdi. Bu da ibadet edenler tarafından bir sünnet olarak devam ettiriliyor. O dönemde zikirlerin tamamı parmaklarla yapılırdı. Ancak zikir olarak söylenen sözcüklerin 33 kere tekrarlanması gerektiği için sayımda bazen hataya düşülürdü. İslam Peygamberi Muhammed'in sahabesi ve Müslümanların ilk halifesi Ebu Bekr-i Sıddık (R.a) döneminde tespih kullanıma geçti.

 

Ebu Bekr-i Sıddık döneminde tespih hurmanın çekirdeğinden yapılırdı ve namaz sonrası zikirler için kullanılırdı. O dönemden itibaren İslam dünyasında tespih bir kültür haline geldi. Şu ana kadar İslam toplumunda gencinden yaşlısına her kesim tespihe önem veriyor. Bu nedenle de tespih, zikir etme amacının dışında bir aksesuar olarak da kullanılıyor.

 

Tespihin çeşitleri

 

Günümüzde tespih, Ebu Bekr-i Sıddık dönemindeki şekilden farklı olarak yapılıyor. Ancak tespihte kullanılan boncuk taneleri değişmeden aynı şekilde üretiliyor. Eğer daha da açıklamak gerekirse, Ebu Bekr-i Sıddık döneminde hurma çekirdeğinden yapılan tespih günümüzde gümüş, değerli taşlar, hayvan boynuzu ve ağaçtan yapılmaktadır.

 

Eğer tespihin nasıl yapıldığına bir bakarsak, taneler, imame ve ara taneler olmak üzere 3 bölümden oluştuğunu görürüz. Onun dışında tespihin ucuna takılan boncuklar estetik açıdan yapılmaktadır.

 

İslam dünyasında 3 çeşit tespih bulunuyor. En yaygını ise 99 taneden oluşan tespihtir. Diğer çeşidi 33 taneden oluşuyor. Üçüncü çeşit ise diğerlerine göre daha az kullanılıyor o da 11 taneden oluşuyor ve şekil bakımından diğerlerinden farklı olarak halka şeklinde değil de düzdür.

 

99 taneden oluşan tespihte üç tane ara tane bulunmaktadır her tanenin arasında 33 boncuk bulunmaktadır. Bunun da sebebi namaz bitimi sonrası 33 kere tekrarlanması gereken zikirleri kolaylıkla yapabilmek içindir. Okunacak zikirlere örnek olarak, "Subhanallah, Elhamdulillah...".

 

Aynı şekilde 33 ve 11 taneli tespihler de zikir amaçlı üretilmiştir ancak gençler arasında daha çok aksesuar olarak kullanılıyor.

 

Tespihin fiyatları

 

Tespih fiyatlarına baktığımızda, birkaç centten binlerce dolara kadar farklı fiyatlarda olduğunu görebiliriz. Şu anda tespih üretiminde en büyük ülke Çin'dir. Çin, her yıl milyonlarca ürettiği plastik ve cam tespihleri Suudi Arabistan'a ihraç ediyor. Suudi Arabistan'a hac ve umre ziyaretleri için gelen Müslümanlar hediyelik olarak ülkelerine götürüyor. Söz konusu tespihlerin fiyatları birkaç centi geçmemektedir.

Suudi Arabistan'da da aynı şekilde tespih üretimi yapılıyor ve ziyaretçiler tarafından ilgi görüyor. Ancak ürettikleri tespihler kalite bakımından iyi olduğu için fiyatları 1 ila 20 dolar arasında değişiyor.

İslam dünyasında, tespih üretiminde en büyük ülke Türkiye'dir. Türkiye, doğal taşlardan tespih üretiminde ün kazanmıştır. Orada üretilen tespihlerin en yaygını 33 taneli olandır. Çoğu zaman da alıcıların taleplerine göre üretiliyor. Fiyatları ise 5 ile 3 bin dolar arasında değişmektedir.