Geçmişin Emek Dolu Sesi
Değirmen, suyla çalışan mekanizması sayesinde dönemin en verimli üretim merkezlerinden biri hâline gelmişti. Kifri ve çevre köylerden gelen çiftçiler, buğdaylarını burada öğüterek un elde eder, değirmende çalışan ustalar ve işçiler de buradan kazandıkları gelirle ailelerini geçindirirdi. Bu yönüyle değirmen, sadece bir sanayi yapısı değil, aynı zamanda sosyal ve ekonomik bir merkez olarak işlev görüyordu.
Sessizlik Dönemi ve Yeniden Diriliş
1960’lı yıllara kadar aktif olarak kullanılan İbrahim Sanullah Değirmeni, modern sanayi fabrikalarının yaygınlaşmasıyla birlikte işlevini yitirdi ve uzun bir süre kaderine terk edildi. Ancak 2000’li yıllarda başlatılan kapsamlı restorasyon çalışmaları sayesinde yapı yeniden ayağa kaldırıldı. Bugün kültürel miras alanı olarak koruma altına alınan değirmen, halkın ziyaretine açık hâle getirildi.
Mimari Bir Başarı: Taş, Su ve Emek
Taş duvarları, kemerli girişi, su kanallarını yönlendiren özgün mühendisliği ile yapı, 19. Yüzyıl inşa tekniklerine ışık tutuyor. Hemen yanında bulunan gölet ve su arkı ise hem değirmenin işleyişinde hem de çevredeki tarımsal üretimde hayati bir rol oynadı. Yapının mimarisi, dönemin ustalıkla işlenmiş zanaat ruhunu yansıtıyor.
Kifri’de Değirmenler Tarihi
Geçmişte Kifri’de toplam 18 değirmenin bulunduğu biliniyor. Bu değirmenlerin büyük çoğunluğu Türkmenlere aitti. Vandavi Değirmeni, Bayat Değirmeni, Mejid Arap Alı Değirmeni, Mejid Kasap Değirmeni, Hacı Reşit Değirmeni gibi adlarla anılan bu yapılar zamanla yıkılıp yok oldu. Yalnızca bir değirmen, “Kara Değirmen” adıyla anılan Yahudilere ait yapıydı. Bugün tüm bu değirmenler arasından yalnızca İbrahim Sanullah Değirmeni zamana direnerek varlığını sürdürebildi.
Geleceğe Taşınan Kültürel Değer
Restorasyon çalışmaları sayesinde geçmişin üretim kültürü yeniden canlandırılırken, İbrahim Sanullah Değirmeni de Türkmen kimliğinin ve emeğe dayalı yaşam biçiminin simgesi olarak öne çıkıyor. Bölgede düzenlenen kültürel etkinlikler ve okulların gerçekleştirdiği tarihî geziler sayesinde değirmen, sadece geçmişin bir hatırası değil, aynı zamanda yaşayan bir kültürel mekân hâline geldi.
İbrahim Sanullah Değirmeni, bugün hem bir tarih dersliği hem de Türkmen kültürünün ayakta kalan bir sembolü olarak, gelecek nesillere miras bırakılıyor.
Hazırlıyan: Yusuf Hüseyin