Türkmen Koalisyonu Listesi tarafından Irak Kürdistan Bölgesi Yönetimi’nde (IKBY) kota sistemi ve seçimlere ilişkin bir bildiri paylaşıldı.
Türkmen Koalisyonu Listesinden paylaşılan bildiride, “Türkmen, Kürt, Hristiyan ve diğer etnik ve dini oluşumlar, Irak Devleti’nin kuruluşundan, Baas iktidarının devrilmesine kadar, müteakip Irak Hükümetlerinin; anti demokratik, insanlık dışı ve despot siyasetleri gölgesinde büyük ezyete maruz kalmışlardır. Bu acı kader, IKB halkları üzerinde derin siyasal ve sosyo-kültürel etkiler yaratmıştır. Bu durum, bölgede yaşayan Türkmenler üzerinde daha da ciddi yıkımlara yol açtığı bilinen bir gerçektir. Bu tahribat en çok da, siyasi örgütlenme, kitlesel etkileşim ve kollektif hareket etme kabilyeti alanlarında yaşadıklar zorluklar olarak kendisini göstermektedir. Bölgedeki Türkmen siyasi parti ve kuruluşları, düzenlenen; parlamento ve yerel seçimlerinde, Türkmen seçmenini sandık başına götürmekte ve Türkmen adaylarına yönlendirmede ciddi sıkıntılar yaşamaktadırlar. Öyleki, mevcut doğal koşullarda büyük ve etkin partiler ile yarışmak pek mümkün gözükmemektedir. Netice olarak, geçmiş dönemlerin olumsuz siyasal ve sosyo-kültürel etki ve yansımalarını kaldırana kadar, geçici olarak kota uygulamalarına ihtiyaç hasıl olmaktadır.” ifadesi kullanıldı.
“Kota Sistemi bu gibi durumlarda etkin anayasal ve yasal bir çözüm metodu olduğu ortadadır. Farklı etnik ve dini grupları içinde barındıran dünya ülkelerinin, bu bağlamdaki demokratik tecrübe ve uygulamları, bu tespiti doğrular niteliktedir.” denilen bildirinin devamında şu sözlere yer verildi:
“Kota sisteminin bölgede hayata geçmesi, 2 sayılı ve 2009 tarihli, IKBY Parlamento Seçim Yasasının dördüncü yasa deşişikliği ile siyasal hayatta uygulama alanı bulmaktadır. Bu yasa değişikliği ile Parlamento üyeleri 100 sandalyeden 111 sandalyeye yükselterek; 5 sandalye Türkmenlere, 5 sandalye Hristiyanlara ve 1 sandalye de Ermenilere tahsiz edilmektedir. Bu yasal gelişme, bölge siyasi iradesi ve halkının, birlikte ve barış içinde yaşam arzusu ve hassasiyetinin göstergesi olarak algılanmaktadır.
Kuşkusuz 2009 yılından bu yana uygulanmakta olan kota sistemi, temsilde adalet ve dengeyi korumak açılarından olumlu sonuçlar doğurmaktadır. Ayrıca, Türkmen halkının siyasal hayata katılma yönünde istek ve arsuzunu artırdığı görülen bir gerçektir. Son yıllarda, aday sayısının artması ve seçmende, hala yetersiz olmakla birlikte, yaşanan hareketlilik bu gerçeği doğrular niteliktedir. Nitekim, Mevcut koşullarda, Türkmenlerin siyasal hayat ve bölge idaresine katılmalarını sağlayan tek çözüm adresi olarak, kota uygulamasının bir süre daha devamlılığını alternatifisiz kılmaktdır.”
Erbil Koalisyon Listesinin bildirisinde ayrıca, “Bilindiği gibi, yasal düzenlemeye göre, kota seçimlerinde, (IKB) tek bir seçim çevresi olarak kabul edilmektedir. Son dönemlerde, bazı parti ve siyasi karekterler, kota sandalyelerinin, başta Erbil ve Süleymaniye olmak üzere, birden fazla seçim çevresi arasında paylaşılması gerektiği yönünde fikir beyan etmektedirler. Birleşmiş Milletler Irak Özel Temsilçiliğinin katkılarıyla, tek ve çoklu seçim çevresi seçeneklerinin olumlu ve olumsız yönlerini değerlendirdirme amaclı yapılan çalışmalarda, Türkmen sözcüleri genel olarak, uygulanmakta olan mevcut tek seçim çevresi sisteminin devam etmesinin daha uygun olacağı yönünde düşüncelerini ortaya koymuşlardır. Kota sandalyelerinin Erbil ve Süleymanye seçim çevreleri arasında paylaşılması halinde, Türkmenlerin, birlik ve beraberliğinin bozulması, bölgenin iki ana siyasi partisi arasında bölüştürülmesi ve birbirine rakip iki cepheye dönüşmesi gibi sakıncalar doğuracağından endişe edilmektedir.” şeklinde sözlere yer verildi.
Son zamanlarda kota sistemini ortadan kaldırmaya yönelik ciddi girişmlerin olduğuna işaret edilen bildirinin devamı şu şekilde:
“Bu doğrultuda konuyla ilgili Yüksek Federal Mahkeme nezdinde, Kota kontenjanının Erbil ve Süleymaniye olmak üzere, iki seçim çevresi arasında bölüştürülmesini talep eden davalar kaydedilmiştir. Türkmen Koalisyonu Listesi olarak, söz konusu davalar karara bağlanmadan, Yüksek Federal Mahkemesinin, aşağıdaki hukuki mülahazalara dikkatini çekmeyi gerekli bulmaktadır:-
1) Yüksek Ferdral Mahkemesi emsal teşkil edecek (2023) tarihli ve (73/ birleşik 79, 89, 103, 104, 114, 118, 144 ve 145/ ferderal/2023) nolu kararında, (2) sayılı ve (2018) tarihli (Temsilciler Meclisi ve İl ve İlçe Meclisleri Seçim) yasasının (15.) maddesi (birinci) fıkrasının (1 ve 2/c) bendi, değişik (4) numaralı ve (2023) tarihli yasanın (9.) maddesi gereğince, Irak Temsilciler Meclisinde Hristiyanlara tahsis edilen kota kontenjenleri (2) seçim çevresi arasında (Erbil/Dohok seçim çevresi 2 sandalye ve diğer iller seçim çevresi 3 sandalye) bölüştürülmesini ön gören hükmü anyasaya aykırı bulup, iptal etmiş, Hristiyan kotasının tamamı için Irak’ın tek seçim bölgesi sayılacağı yönünde karar vermiştir. Yüksek Federal Mahkemesi gerekçeli kararında iptal sebepleri olarak, kota sandalyelerinin birden fazla seçim çevresi arasında bölüşülmesinin, temsilde adaletsizlik ve büyük partilerin dar menfaatlarine hizmet edeceği şeklinde açıklamaktadır. Kuşkusuz, bu karar, Türkmen Kotası ile ilgili açılan davalar için de emsal teşkil etmektedir, Farıklı bir karar alınması durumunda, açıklanması zor bir durum ortaya cıkacaktır.
2) IKB’de Türkmen Kotası, (1) numaralı ve (1992) tarihli seçim yasasının, (2) numaralı ve (2009) tarihli dördüncü değişik yasasının yürürlüğe girmesi sonucu hayat bulmaktadır. Kota sistemini düzenleyen yasanın seçim çevresi ile ilgili hükmünün mahkeme tarafından iptal edilmesi durumunda, tekrardan parlamentoda düzenlenmesi gerekir. Ancak bölge parlamentosunun mahkeme karar ile fesih edilmesi neticesinde, mevcut koşullarda yasanın tekrardan düzenlenmesi mümkün değildir. Böylece yasanın, kota sistemini düzenlemeyen (1992)deki asılna dönmeği gerektirir. Yani, (6). dönem Parlamentosu seçilene kadar Türkmen kotası uygulaması geçici olarak ortadan kalkacaktır. Başka bir değişle, (24) Şubat (2024)te yapılması kararlaştırılan parlamento seçimlerinde, Türkmenler kot sistemi olmadan, genel yarışa katılmak zorunda kalacaklar.
3) Irak Anyasasının (125.) maddesi; Türkmen, Hıristiyan ve diğer oluşumların siyasi, idari, kültürel ve dilsel haklarını güvence altına almaktadır. Dolayısıyla, kota uygulamasını ortadan kaldıracak veya zarar vercek her türlü karar anayasaya aykırı düşecektir. Misyonu anyasaya uygunluk denetimi olan Yüksek Mahkemenin, anayasaya aykırı karar vermesi doğal olarak beklenmemektedir. Aksi takdirde, mahkeme, görev ve yetkilerine ters bir duruma düşecektir.”
Kota sisteminin halkın kazanımlarından biri olduğu belirtilen bildiridi, “Kota sistemi, halkmızın uzun yıllara yayılan sabırlı mücadelesinin meyvelerinden birisi olup, önemli bir kazanımdır. Nüfus Sayısı ve tarihsel etkinliği açılarından, Irak’ın üçüncü ve IKB’de ikinci etnik grup olan Türkmen milletinin menfaat ve müktesabatına zarar verecek her türlü anayasaya aykırı karara karşı durmak bizim için bir görevdir.” denildi.