IKBY’deki siyasi partilerin üzerinde anlaşamadığı konulardan biri de oluşumların kota sandalyesi. Bu konunun seçimlerin ertelenmesine bile yol açtığı belirtilirken Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB), mevcut seçim yasasından memnun olmadıklarını söyleyerek Federal Mahkemeye şikayette bulundu. Bu durum, sandalye sayılarının azaltılmasının kabul edilemez olduğunu belirten Türkmen partileri tarafından tepki göstermelerine neden oldu.
-Irak Yüksek Federal Mahkemesinde şikayette bulunulan IKBY Seçim Yasası
IKBY Parlamentosu Beşinci Dönem Üyesi Ziad Cebbar, 4 Mayıs 2023 tarihinde basına yaptığı açıklamada, “Seçim yasasını tüm Kürdistan halkının kendi yasası sayacağı, temiz ve adil bir seçim yapılması için temiz ve adil bir yasaya değiştirmek konusunda hayal kırıklığına uğradık. Bu sebeple Federal Mahkemeye başvurduk, her türlü hukuki ve anayasal tedbiri alacağız.” dedi.
Şikayetler, IKBY Parlamentosunun beşinci döneminin KYB grubu lideri Ziad Cebbar ve Süleymaniye İl Meclisinin Hristiyan üyesi Amanc Necib Şamun tarafından IKBY Parlamento Seçim Yasası'nın beş maddesine karşı sunuldu.
Davacılar, “1992'de kabul edilen yasanın, bir seçim bölgesi ve oluşumların sandalyeleri de dahil olmak üzere birçok hükmünün anayasaya aykırı olduğu ilan edilmelidir.” şeklinde talepte bulunuyor.
Federal Mahkeme, 11 Haziran 2023 tarihinde şikayet üzerine ilk toplantısını yapmış ve daha sonra toplantıyı ertelemiştir. Davaya ilişkin oturum, Irak Federal Mahkemesi tarafından birkaç kez ertelenmişti. Sonuncu oturum 3 Aralık 2023’e ertelendiğine yönelik açıklama yapıldı.
Şikayet konusu olan seçim yasasının maddelerinin içeriği şu şekilde:
Madde 1: IKBY Parlamentosu 111 üyeden oluşacaktır.
Madde 9: IKBY tek seçim bölgesi olarak kabul edilecektir.
Madde 15: Kütük seçmenler adına olacak ve seçim merkezlerine göre alfabetik sıraya göre düzenlenecektir.
Madde 22: IKBY’deki herhangi bir siyasi oluşum, IKBY düzeyinde, %30'dan az olmamak üzere kadınların da yer alacağı bir aday listesi sunabilir.
Madde 36:
1. Kildani, Asuri ve Süryaniler için beş sandalye tahsis edilecek ve kendi adayları yarışacak.
2. Türkmenlere beş sandalye tahsis edilecek ve kendi adayları yarışacak.
3. Ermenilere bir sandalye ayrılacak ve kendi adayları yarışacak.
IKBY Parlamentosu Seçim Yasası'nın 36. maddesine göre IKBY Parlamentosu'ndaki beş kota sandalyesi Kildani, Asuri ve Süryanilere, bir sandalye Ermeni oluşumuna tahsis edilecek ayrıca Türkmenlere de beş sandalye verilecek.
TEBA Gazetesi olarak Federal Mahkemeye şikayette bulunan IKBY Parlamentosu Beşinci Dönem KYB Fraksiyonunun Üyesi Ziad Cebbar ile şikayetin içeriğine ilişkin röportaj gerçekleştirdik.
Cebbar, “Irak Yüksek Federal Mahkemesi, Kürdistan Bölgesi de dahil olmak üzere tüm Irak'ın anayasa mahkemesidir. Kürdistan Bölgesi Yönetimi'nin dokuzuncu kabinesi kurulmaya başlandığından bu yana ve Kürdistan Demokrat Partisi ile yaptığımız kabine anlaşmasında da seçim yasasının değiştirilmesini talep ediyoruz. Dört yıl boyunca elimizden geleni yaptık ama başaramadık.” dedi.
Seçim yasasının değiştirilmesinden yana olduklarını belirten Cebbar, “Biz 1992 tarihli 1 sayılı kanunun eski olduğunu ve değiştirilmesi gerektiğine inanıyoruz. Biliyorsunuz Kürdistan'da bu 32 yılda ekonomi, siyaset ve toplum açısından her alanda değişimler yaşandı. Dolayısıyla tüm Kürdistan halkının temiz ve adil seçimler yapabilmesi için iyi bir yasaya ihtiyacımız vardı. İnsanlar gidip oylarını sandığa atarken oylarının korunduğunu hissetmeliler. Bu amaçla Kürdistan Parlamentosu'nun süresinin dolmasının ardından yasanın 1, 9, 15, 22 ve 36. maddeleri de dahil olmak üzere daha önce değiştirilen birçok maddesi hakkında Federal Mahkeme'ye şikayette bulunmaya karar verdik.” ifadesinde bulundu.
“Federal Mahkeme size hiç yanıt verdi mi?” yönündeki soruyu Cebbar, "Hayır, Yüksek Federal Mahkeme henüz yanıt vermedi. Dava çözümlenmedi, şikayette bulunduk. Soruşturmayı yürüten bir avukatımız var. Şikayetin karara bağlanmasını bekliyoruz." diye yanıtladı.
“Bölgede oluşumların olduğu her yerde temsil edilmeleri gerekir”
“Oluşumlar için kota sandalyesi meselesi KYB'nin teklifi ve KYB'nin politikası olmuştur”
KYB’nin oluşumların kota sandalyelerine ilişkin görüşlerine değinen Cebbar, “Oluşumların sandalyesi konusundaki görüşlerimizi defalarca yineledik, belki de hiç kimse oluşumlara KYB kadar destek olmamıştır, özellikle Mam Celal döneminde. Aslında oluşumlar için kota sandalyesi meselesi, ayaklanmanın başlangıcından sonra KYB'nin teklifi ve onun politikası olabilir. Oluşumların bu bölgenin temel bileşenleri olduğunu zaten belirttik ama bunların yeniden düzenlenmesi gerekiyor, onlarca kez görüşlerimizi dile getirdik. Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin görüşleri ikiye ayrılıyor. Birincisi, oluşumlar, gerçekten oluşumları temsil etmeli. Bu farklı yorumlanıyor niyetimizin farklı olduğu söyleniyor, Kürdistan Bölgesi'nde oluşumlar var ve oluşumlar parlamentoda kendilerini temsil etmeli diyoruz. İkinci görüşümüz ise, Bölge’de oluşumların olduğu her yerde temsil edilmeleri gerekir, yani sadece belirli bir yer değil. Bizim görüşlerimiz böyle ama arkadaşlar bunları sindirip kabul etmediler.” açıklamasında bulundu.
Federal Mahkeme davacı lehine karar verirse IKBY parlamentosundaki kotaların 11 sandalyesi altıya indirilecek ve Türkmenlerin parlamentoda sandalyesi olmayacak.
Türkmen yetkililer Federal Mahkemeden IKBY Seçim Yasasının bazı maddelerine ilişkin yapılan şikayetlerin reddedilmesini talep ediyor.
IKBY Oluşumlardan Sorumlu Bölge Bakanı ve Irak Türkmen Cephesi (ITC) Siyasi Büro Üyesi Aydın Maruf ve bazı Türkmen parti temsilcileri yaptığı basın açıklamasında IKBY’de yapılacak seçimlerde Türkmenlerin katılımına ilişkin açıklamada bulundu.
Maruf, oluşumların seçimlere katılımına ilişkin, “Bir sonraki Kürdistan Parlamentosu Seçimlerinin 1992 seçim yasasına göre yapılması talep edildi. Seçimlerin bu kanuna göre yapılması halinde Türkmen oluşumunun parlamentoda sandalyesi olmayacak ve seçimlere katılamayacak çünkü kanunda beş sandalyenin tamamı Kildani, Asuri ve Süryani oluşumları arasında bölünmüş durumda.” dedi.
ITC Siyasi Büro Üyesi Aydın Maruf, “Diğer bazı partiler Federal Mahkemeden bir sonraki Kürdistan Parlamentosu Seçimlerinin 2018 Irak parlamento seçimleriyle aynı yasaya göre yapılmasını istedi; bu yasaya göre seçim yapılması halinde Türkmenler seçimlerin dışında tutulacak. Dolayısıyla her iki yasayla da Türkmenler bir sonraki Kürdistan Parlamentosu Seçimlerinin dışında tutulacak.” ifadesinde bulundu.
Bakan Maruf, “Bazı partiler, konuyu siyasi çatışmalara karıştırıp kendi siyasi amaçları doğrultusunda kullanmak istiyor. Federal Mahkemeden oluşumların durumunu dikkate almasını ve bu şikayeti reddetmesini talep ediyoruz. Bu Kürdistan Parlamentosu'nun meselesidir ve parlamento seçim yasasında değişiklik yapabilir. Oluşumlara karşı alınacak her türlü kararın Kürdistan Bölgesi'nde var olan ve gurur duyulan barış içinde bir arada yaşamayı etkileyeceğine inanıyoruz." diye konuştu.
Maruf, “Kürdistan Bölgesi’ndeki oluşumlar tarafsızdır ve siyasi çatışmalarda herhangi bir partiyi desteklemez." diyerek, oluşumların yaklaşan parlamento seçimlerine katılımının çok önemli olduğunu ve desteklenmesi gerektiğini de sözlerine ekledi.
“Kürdistan Bölgesi'nde farklı toplulukların bir arada yaşaması çok önemli ve hassas bir konudur. Barış içinde bir arada yaşamayı korumak için hep birlikte çalışmalıyız. Oluşumlar, özellikle de Türkmenler, Kürdistan Bölgesi'nde siyasi ve ekonomik istikrarın her zaman yanında oldu.” diyen Maruf sözlerini şu şekilde sürdürdü:
“Biz Türkmen Cephesi ve Türkmen temsilcileri olarak seçimlerin tek bir seçim bölgesinde yapılmasını istiyoruz çünkü kotaların özel bir durumu var. Türkmenler Irak'ta üçüncü, Kürdistan Bölgesi'nde ise ikinci millettir. Bu nedenle siyasi sürece ve siyasi kararlara daha geniş katılım sağlamak için Türkmenlerin kota sandalye sayısının artırılması gerekiyor."
Özel oylamalara ilişkin ise Maruf, “Açıkçası kota işlerine özel oylamada daha fazla müdahale olduğu açık bu nedenle Türkmen Cephesi olarak özel seçmenlerin de kotalara oy kullanmasını istemiyoruz." dedi.